Lata 80. to w Polsce czas gwałtownych zmian w świadomości społecznej, narastające pragnienie nowego ładu we wszystkich dziedzinach życia. Na tej fali coraz więcej osób dostrzegało potrzebę stworzenia alternatywy dla szkolnictwa publicznego. Chodziło o szkoły przyjazne dzieciom, w których uczniowie znajdą się w centrum uwagi, nauczyciele będą mieli dużo swobody w wyborze treści edukacyjnych i metod pracy, a rodzice będą współtworzyć szkolną wspólnotę. Jednym z ośrodków pracy organizacyjnej i programowej stało się Społeczne Towarzystwo Oświatowe.
Ponad rok trwały starania o legalizację Towarzystwa. Pierwszy wniosek o zarejestrowanie STO skierowany 30 listopada 1987 r. do Wydziału Społeczno-Administracyjnego Urzędu Miasta St. Warszawy został odrzucony. Odwołanie Komitetu Założycielskiego też spotkało się z odmową (maj 1988). Dopiero 29 grudnia 1988 r., w wyniku kolejnego wniosku, Społeczne Towarzystwo Oświatowe zostało zarejestrowane.
Uzyskanie zgody MEN na utworzenie pierwszej szkoły, w której za naukę pobiera się czesne, też nie było łatwe. Umożliwił to wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego (24 lutego 1989 r.) z pamiętnym zdaniem: „wynikająca z Konstytucji bezpłatność szkoły publicznej jest prawem, a nie obowiązkiem obywateli”. Od razu zaczęły powstawać lokalne stowarzyszenia i ich szkoły, pierwsze w Krakowie i Warszawie, wkrótce w całej Polsce. Najstarsze szkoły STO też wtedy założono.
Jedną z nich jest Społeczna Szkoła Podstawowa nr 16 STO, prowadzona przez Koło nr 26 STO. Szkoła rozpoczęła działalność we wrześniu 1990 roku. Pierwszą siedzibą (dla dwóch klas: I i II) był klub przy ul. Leszczyńskiej 6 na Powiślu. W sierpniu 1991 r. szkoła przeniosła się do wynajętego od m.st. Warszawy budynku przy Al. Solidarności, gdzie poprzednio mieścił się żłobek. Lokal udostępniany był szkole sukcesywnie (w miarę powiększania się liczby klas), a każda jego część wymagała gruntownych przeróbek remontowych. Po kilku latach wnętrze budynku – coraz lepiej przystosowane do szkolnych potrzeb – było nie do poznania; zaadaptowaliśmy także sutereny, a otoczenie przekształciliśmy w teren sportowy. W latach 1999-2019 oprócz szkoły podstawowej w budynku znalazło siedzibę nasze gimnazjum – Społeczne Gimnazjum nr 16 STO – znakomita szkoła z ciekawymi rozwiązaniami, świetną atmosferą, wysokimi wynikami.
Entuzjaści, założyciele szkoły w roku 1989/1990, współprowadzący ją w 1 połowie lat 90.:
- Maria Prosińska-Jackl
- Katarzyna Karpińska-Rabanowska
- Jan Herczyński
- Aleksandra Szmielew
Doradcą merytorycznym założycieli była dr Małgorzata Żytko z Wydziału Pedagogicznego UW.
Do grupy założycieli należy dodać grupę mocno zaangażowanych rodziców, członków pierwszych Zarządów Koła, którym szkoła niemało zawdzięcza, jak Dorota Woyke, Marek Maniecki, Jerzy Jarski, Olga Braniecka, Gabi Marzinek, Małgorzata Majchrzak, Bogusław Winid i inni (skład tej grupy zmieniał się wraz z przychodzeniem nowych roczników uczniów).
Dyrektorzy:
- Małgorzata Świderska – 1990/91
- Katarzyna Grodzka – 1991-1992
- Katarzyna Karpińska-Rabanowska – 1991 i 1993
- Bohdan Bielski – 1994
- Beata Wiśniewska-Tomczak – od roku szkolnego 1994/95 do dzisiaj; pierwsza dyrektor zatrudniona w wyniku otwartego konkursu przeprowadzonego wiosną 1994 r.
Ponadto w latach 1994-2010 dyrektorem admin. była Małgorzata Wierzbińska-Panek.
Pierwsi, odważni nauczyciele:
- Małgorzata Wiśniewska (świetlica)
- Ewa Markiewicz (wychowawczyni kl. I)
- Marzena Mituniewicz (wychowawczyni kl. II)
oraz ksiądz Wojciech Drozdowicz, nauczyciel religii.
Prezesi Zarządu Koła nr 26 STO:
- Maria Prosińska-Jackl – 1989/90
- Katarzyna Karpińska-Rabanowska – 1990/91
- Jan Herczyński – 1991/92
- Jerzy Jarski – 1992/93
- Tomasz Chruszczow – 1993-1995
- Gabriela Machura-Bocian – 1995-2001
- Piotr Amsterdamski 2001-2004 (zmarł w 2008)
- Joanna Kosmalska – 2004-2007
- Marzenna Zapalska – 2007- 2022
- Małgorzata Kędzierska – 2022 do dziś
Naszym celem na początku działalności było stworzenie dobrej szkoły na nowe czasy. Chodziło nam wówczas o to wszystko, co łącznie stanowi rzeczywistą reformę edukacji: nowoczesny program i organizację nauki, podmiotowe traktowanie ucznia, innowacyjne metody kształcenia, bliską współpracę szkoły i rodziców, brak jakichkolwiek nacisków ideologicznych. Działaliśmy z oddaniem, entuzjazmem i radością, nie bacząc na czas, jaki to pochłania. Byliśmy przekonani, że aktywność rodziców wpływa na stosunek własnego dziecka do nauki; w tym sensie „Cała rodzina chodzi do szkoły”. Z satysfakcją można stwierdzić, że sedno szkolnej idei pozostało niezmienne do dziś. Tak oto, na przykład, określaliśmy cechy typowej szkoły w systemie STO:
- Rodzice, nauczyciele i uczniowie tworzą społeczność szkolną – łączy ich poczucie wspólnoty i odpowiedzialności za szkołę.
- W zakresie wychowania szkoła jest dla uczniów pierwszym terenem praktykowania ładu demokratycznego.
- W zakresie metod nauczania szkoła kładzie nacisk na wytworzenie własnej motywacji pozytywnej uczniów.
- W zakresie programu nauczania szkoła wzbogaca oficjalną podstawę programową.
- Nauczyciele mają możność wykazać się innowacyjnością; rozumieją, że dzieci uczy się dla przyszłości, do różnych ról i zadań społecznych, które przyjdzie im pełnić.
- Szkoła jest finansowana głównie z opłat wnoszonych przez rodziców.
- Szkoła współdziała z samorządem lokalnym (gminą).
Od września 2019 r., w związku z reformą edukacji, ponownie prowadzimy 8-klasową szkołę podstawową. Nieustannie poszukujemy ciekawych pomysłów i rozwiązań merytorycznych, inwestujemy w coraz nowocześniejsze wyposażenie, rozwijamy się.